Zespół jelita drażliwego – leczenie

Podstawowy cel leczenia to ograniczenie lub wyeliminowanie związanych z IBS dolegliwości, które są dla osoby chorej bardzo uciążliwe i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Leczenie obejmuje zmianę diety, stylu życia, stosowanie środków farmakologicznych i pomoc psychologiczną.

Rola diety

Sposób żywienia nie zawsze jest jednym z czynników choroby, ale niektóre pokarmy mogą nasilać dolegliwości, dlatego dla każdego pacjenta jadłospis ustala się indywidualnie, w zależności od występujących objawów. Każda z postaci IBS – zaparciowa, biegunkowa czy mieszana – wymaga wdrożenia innego typu diety. Przy postaci biegunkowej należy wyeliminować źródła sorbitolu i mannitolu (czyli produkty zawierające słodziki, gumy do żucia, jogurty i niektóre przetwory spożywcze), ponieważ przyczyniają się one do powstawania i nasilania biegunki. Należy też ograniczyć spożycie kofeiny oraz produktów bogatych w tłuszcze i błonnik. Pieczywo białe jest przez osoby dotknięte IBS tolerowane lepiej niż razowe, pomocny może okazać się także ryż, zalecany przy biegunkach. Spośród owoców na jelita najkorzystniej działają banany, a warzywa najlepiej spożywać w formie gotowanej. Dużą rolę w terapii odgrywa autoobserwacja chorego, która pozwoli mu stwierdzić, które produkty spożywcze wywołują objawy zespołu jelita drażliwego, a które są obojętne lub działają korzystnie ^[1].

Przy postaci zaparciowej IBS chory powinien z kolei uwzględnić w diecie produkty bogate w błonnik, który pobudza perystaltykę jelit. Należy unikać białego pieczywa, ryżu, bananów, a spożywać pieczywo pełnoziarniste, kasze, mieszanki musli, dużo warzyw i owoców.

Chorym często poleca się stosowanie diety eliminującej cukry: fruktozę i fruktooligosacharydy, a także dietę bezglutenową oraz eliminację FODMAP, czyli cukrów krótkołańcuchowych. Wskazane jest ponadto wykluczenie z jadłospisu potraw ciężkostrawnych, smażonych, pikantnych, tłustych (zarówno mięs i wędlin, jak i nabiału), mocnej kawy i herbaty, alkoholi, produktów czekoladowych i większości innych słodyczy. Duże znaczenie w leczeniu ma regularność spożywanych posiłków, jedzenie częstsze, ale w niewielkich porcjach oraz unikanie pośpiechu podczas posiłków ^[2].

Leczenie farmakologiczne

Podczas leczenia farmakologicznego wybór leków dostosowuje się do konkretnej postaci IBS. Stosowane są środki rozkurczające mięśnie gładkie (takie jak Buscopan), agonisty i antagonisty receptorów serotoninowych oraz leki przeciw wzdęciom; w niektórych przypadkach sprawdzają się również antybiotyki i leki przeciwdepresyjne. Przy postaci zaparciowej podaje się ponadto antagonisty receptora opioidowego, leki przeczyszczające, pęczniejące, osmotyczne, antagonisty receptora 5-HT4 oraz prostaglandynę E1. W przypadku biegunki lekarz może przepisać leki zwiększające objętość stolca, środki przeciwbiegunkowe lub antagonisty receptora 5-HT3^[3].

Inną możliwością leczenia jest podawanie probiotyków, prebiotyków, synbiotyków lub przeszczep kału. Umożliwia to poprawę w zaburzeniach mikroflory przewodu pokarmowego polegających na zmniejszeniu lub zwiększeniu liczby bakterii przewodu pokarmowego albo zmianie ich proporcji^[4].

U kobiet, szczególnie w okresie pomenopauzalnym, na układ pokarmowy korzystnie wpływa melatonina. Jest to związane z faktem, że działa ona rozluźniająco na mięśnie gładkie, a jej wydzielanie zmniejsza się wraz z wiekiem.

Pomoc psychologiczna – ważny element leczenia

Nawet u 70-90% chorych na IBS występują zaburzenia psychiczne o różnym nasileniu^[5]. Przy dysfunkcjach emocjonalnych, psychicznych lub psychosomatycznych zaleca się psychoterapię (terapię poznawczo-behawioralną, hipnoterapię), a czasem również leki psychotropowe, przeciwdepresyjne i zioła.

Do innych zaleceń należy uprawianie aktywności fizycznej – na poziomie intensywności dostosowanym do możliwości chorego. Wpływa ona pozytywnie na funkcjonowanie układu nerwowego i pokarmowego, eliminuje stres i odwraca uwagę od dolegliwości brzusznych.

Leczenie objawowe to dla większości cierpiących na IBS szansa na normalne funkcjonowanie. 70% chorych prezentujących łagodne nasilenie objawów powinno zmodyfikować swoją dietę i styl życia oraz poszerzać swoją wiedzę o zespole jelita drażliwego. Przy umiarkowanym nasileniu objawów (25% chorych) polecane jest dodatkowo leczenie farmakologiczne i psychoterapia. Dopiero w przypadku ciężkiego nasilenia objawów (5% przypadków) należy zastosować opiekę specjalistyczną^[6].

Bibliografia:

• [1] https://dietetycy.org.pl/dieta-gdy-cierpisz-na-zespol-jelita-drazliwego-ibs/
• [2] https://dieta.mp.pl/diety/diety_w_chorobach/111607,dieta-fodmap-dieta-zalecana-w-zespole-jelita-drazliwego
• [3] https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.4.14, https://esculap.com/publication/151873/zesp-jelita-draliwego
• [4] https://esculap.com/publication/151873/zesp-jelita-draliwego
• [5] http://www.zespol-jelita-drazliwego.pl/
• [6] https://www.cghjournal.org/article/S1542-3565(05)00157-6/pdf